Flåmsbana Noorwegen: onze inspiratie

Historie Flåmsbana

Het Noorse spoorwegennet, waarvoor tegenwoordig het Jernbanedirektoratet verantwoordelijk is, omvat een gebied tot boven de poolcirkel. Gemeten vanuit het zuiden meer dan 1000 km spoorlengte. De fjorden, bergen en meren zorgen voor een schitterend en afwisselend landschap. Volgens velen ligt ‘s-werelds mooiste treinreis in het Flåmsdalen aan een uitloper van de Sognefjord in het fjordengebied van Noorwegen. Deze intussen zeer toeristische Flåmsbana, de spoorlijn van Myrdal naar Flåm, is 20 km lang en daalt meer dan 800 m langs besneeuwde toppen en watervallen naar het uiteinde van de Sognefjord in de provincie Aurland in Noorwegen. Het overgrote gedeelte van de spoorlijn heeft een helling van 55 promille (1:18), wat erg steil is voor een adhesiebaan.

m_berekvam-4Eind 1800 is al onderzoek gedaan naar een verbinding tussen de spoorlijn van Oslo naar Bergen en de Sognefjord. Na vele plannen is uiteindelijk gekozen voor het tracé, zoals dat nu nog in het Flåmsdalen ligt. De baan heeft normaalspoor met adhesietractie. De trein gaat door vele tunnels. De bouw is in de twintiger jaren van de vorige eeuw begonnen.  Pas in de tweede wereldoorlog reed de eerste goederentrein op het spoor, getrokken door een stoomlokomotief. Later gevolgd door personentreinen.  Volgens het “Slutrapport” van de NSB uit 1960 werd de lijn op 1 mei 1942 geopend voor normaal regulier treinverkeer. In de zestiger jaren werd de lijn nog met sluiting bedreigd, maar in 2013 maakten volgens gegevens van de lokale VVV meer dan 700.000 passagiers gebruik van deze verbinding. In 2019, 6 jaar later, is de grens van 1 miljoen verkochte tickets met 400 stuks overschreden.

Speciaal voor de Flåmsbana werden elektrische locomotieven van de serie El 9 gebouwd om het eveneens elektrisch aangedreven materieel BM64 van de Hardangerspoorlijn te vervangen. Ook werden de roodbruine railbussen van de serie Bm 61 gebruikt. Ook de typen Bm 65, Bm 67 en Bm 91 zouden hier hebben gereden. In de oorlog werd besloten om niet met de railbussen verder te gaan, maar met locs en rijtuigen te gaan rijden. Speciaal voor deze lijn werd daarom de elektrische lok van de serie El 9 gebouwd. Van de locomotieven El 9 staat nu een exemplaar in het spoorwegmuseum in Flåm.


De locomotieven El 9  werden in de tachtiger jaren vervangen door locomotieven van de serie El 11. Deze reden samen met treinstellen van het type Bm 69, die nog steeds op het spoorwegnet van Noorwegen te zien zijn. Begin 90-er jaren reden er enkele jaren blauwe Zweedse treinstellen van de Storstockholms Lokaltrafik (SL) serie X10.

treinstel Bm69 in de rode kleurstelling- jaren 90

Eind 90-er jaren is voor een andere oplossing gekozen: de sandwichtrein. Deze bestaat uit 6 rijtuigen met aanvankelijk een locomotief van de serie El 17 aan de voor- en achterzijde van de trein. De El 17 met de nummers 2227 t/m 2232 heb ik in de loop der jaren op de Flåmsbana gespot. Al dit materieel op de Flåmsbana was groen van kleur. Het materieel had opschriften in diverse talen,  zoals “a masterpiece of engineering” en “steiging von 1:18”. De loks en rijtuigen hebben overigens kortere tijd nog in de oorspronkelijke rode kleur gereden.  Inmiddels is de El 17 vervangen door grijze El 18 lokomotieven, een type dat ook in Zwitserland rijdt. De rijtuigen zijn groen gebleven maar hebben nieuwe logo’s gekregen; de deuren zijn nu zilverkleurig. In 2016 stond nog een groene lokomotief El 17 in Flåm op het spoor, kennelijk als reserve.

In de winter zijn de treinen hier aanzienlijk korter dan in de zomer. 1 lok is dan voldoende. Werktreinen en goederentreinen rijden regelmatig op deze lijn. Gecombineerde goederen- en personentreinen komen ook nu nog voor.

De spoorlijn wordt tegenwoordig geëxploiteerd door een eigen lokale maatschappij, die materieel huurt van de NSB (sinds 2019 omgedoopt in Vy).


De bovenleiding is volgens het wisselstroomsysteem. Dit komen we trouwens ook in het buurland Zweden, maar bijvoorbeeld ook in Duitsland tegen. Op delen van de Flåmsbana hebben de bovenleidingsmasten een antiklim voorziening.

Het tussenstation Berekvam ( in het Noors : Berekvam holdeplass ) is het enige punt in de spoorlijn waar de op- en neergaande treinen elkaar kunnen kruisen. Dit station is motief voor de Noorse baan Flåmsbana Berekvam. Het station Berekvam ligt op ongeveer 1o km vanaf het station Myrdal in de zogeheten Bergenspoorlijn en op ongeveer 350 km vanaf het station Oslo. Op dit station werd, als laatste in Noorwegen, het treinverkeer en de spoorwegovergang met vlaggen geregeld. Het station Berekvam ligt op een hoogte bijna 350 meter.